Youtube

Youtube
Βρείτε το κανάλι μας στην ψηφιακή πλατφόρμα youtube.

Πέμπτη 21 Ιουλίου 2011

Για τις εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ

Νέος Λογιος Ερμής τ.2

Οι εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου ουσιαστικά απηχούν τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντα της παρέας που προδικτατορικά έκδιδε το περιοδικό «Μαρτυρίες» και μεταπολιτευτικά το περιοδικό «Σημειώσεις ». Όπως φαίνεται από τις ολιγοσέλιδες , λιτές και πανομοιότυπες αισθητικά εκδόσεις , έχουν επιλέξει τον δρόμο της γνησιότητας , της αυθεντικότητας , που αποφεύγει με εμμονή τους εύκολους εντυπωσιασμούς. Διατυπώνουν έναν αιρετικό αριστερό λόγο , ο οποίος δεν φιλοδοξεί να δημιουργήσει νέους δογματισμούς στην θέση των παλαιότερων , ούτε να αποτελέσει όχημα για μια ταχύτατη ενσωμάτωση σε ένα σύστημα , που κατά τα άλλα καταγγέλλεται. Μέλη λοιπόν αυτής της συντροφιάς εκτός του Γ.Λυκιαρδόπουλου υπήρξαν ή εξακολουθούν να είναι ο Μ.Λαμπρίδης , ο Βύρων Λεοντάρης,ο Π.Κονδύλης , ο Α.Λαυραντώνης ,ο Μ.Μαρκίδης,ο Σ.Ροζάνης και από τους νεότερους ο Γ.Μερτίκας και ο Φ. Τερζάκης.
Οι δεκάδες τίτλοι , που έχει εκδώσει ο ΕΡΑΣΜΟΣ , τα περισσότερα μεταφρασμένα δοκίμια (όπως του Φουκώ , του Χορκχάιμερ ,της Άρεντ και πολλών άλλων ), αποτελούν σημαντική συνεισφορά στον σύγχρονο στοχασμό της χώρας μας . Ανάμεσα λοιπόν στο πλήθος των τίτλων που έχουν εκδοθεί επιλέγουμε κάποιους τυχαία ,για να τους παρουσιάσουμε , ώστε να πάρουμε μια γεύση της εκδοτικής προσπάθειας.
Με τον τίτλο « Έθνος και Οικουμενικότητα : όψεις ενός διαλόγου » ο Γ.Λυκιαρδόπουλος μετάφρασε δύο εμβληματικά δοκίμια : την ομιλία του Φ.Ντοστογιέφσκι για τον Πούσκιν και του « διαφωτιστή» Κονσταντίν Καβελίν με τον τίτλο «Γράμμα στον Ντοστογιέφσκι : Σλαβόφιλοι και Δυτικιστές».Ο Φ.Ντοστογιέφσκι , επαναλαμβάνοντας σκέψεις , που έχει πει στο μυθιστόρημά του «Έφηβος» , γράφει ότι « η ρώσικη ψυχή είναι φτιαγμένη για την παγκόσμια , πανανθρώπινη αδελφική αλληλεγγύη περισσότερο από την ψυχή κάθε άλλου έθνους »(σελ. 32), θυμίζοντας τον μεταγενέστερο «προλεταριακό διεθνισμό».Ο Καβελίν συμπεραίνει ότι η αχίλλειος πτέρνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι η εγκατάλειψη της εσωτερικότητας , του μέσα ανθρώπου .Ο δυτικοευρωπαίος άνθρωπος στρέφει τον χριστιανισμό του , αποκλειστικά στην επιστήμη και στην γνώση της κοινωνίας, ώστε «ο Δυτικοευρωπαίος θα αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη βελτίωση των αντικειμενικών συνθηκών της ζωής πεπεισμένος ότι σ΄ αυτές και μόνο βρίσκεται το κλειδί της ανθρώπινης ευμάρειας και τελειοποίησης , η υποκειμενική πλευρά αγνοείται»(σελ.57).Βεβαίως απορρίπτει και κάθε μονοσήμαντη άρνηση της Δύσης .
Ο Γ.Λυκιαρδόπουλος επισημαίνει τον υποδειγματικό και υψηλό επίπεδο του διαλόγου και την συλλογιστική των δύο κειμένων που είναι «πολύ πιο σύνθετη και πιο πολύ ερεθιστική , γιατί περνάει από πολλές στροφές και μονοπάτια πριν στραγγίξει στην προαναφερόμενη αδιέξοδή της διάζευξη »(σελ.8) , ενώ παρότι «δεν απαντούν στις σημερινές προβολές των αρχαίων προβλημάτων που θίγουν , μας διδάσκουν ίσως τον τρόπο να συζητάμε» (σελ. 8).Ο Φ.Ντοστογιέφσκι « υπεραμύνεται της «οικουμενικότητας» και ο Καβελίν ισχυρίζεται ότι ο ευρωπαϊσμός από όργανο διαφωτισμού «μεταβλήθηκε σε όργανο καταπίεσης που άνοιξε συγχρόνως διάπλατες τις πόρτες της Ρωσίας σε κάθε Ευρωπαίο τυχοδιώκτη και αγύρτη».(σελ. 8). Ένας τέτοιος διάλογος μας αφορά και μπορεί , υπό ορισμένες προυποθέσεις να μας βοηθήσει , δεδομένου ότι η διάσταση ανάμεσα σε σλαβόφιλους και ευρωπαϊστές , υπό άλλη ,αλλά αρκετά ανάλογη μορφή ,εμφανίζεται σε κάθε σχεδόν περίοδο του νεοελληνισμού .
Το δοκίμιο του Γ.Λυκιαρδόπουλου «Η «Ρωμιοσύνη» στον παράδεισο: Σημειώσεις για μια κριτική του νεοελληνικού αντιδιανοουμενισμού», όταν πρωτοκυκλοφόρησε δημιούργησε αίσθηση για τον ριζικό κριτικό του λόγο. Πολλοί τον ακολούθησαν ή τον αντέγραψαν στην συνέχεια , αλλά με άλλα κίνητρα και άλλες στοχεύσεις .Φυσικά ο χρόνος από τότε που είχε γραφτεί κύλησε ,πολλά νέα γεγονότα συνέβησαν και πολλές συμπεριφορές άλλαξαν .Έτσι στον τελευταία εισαγωγή που γράφτηκε το 2004 ,επισημαίνει : « Το μόνο τάχα που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαλέξουμε την όχθη όπου θα ναυαγήσουμε ;Πρέπει δηλαδή οπωσδήποτε να διαλέξει κανείς ανάμεσα στον «μακρυαγιαννισμό» και τον «λακανισμό»; Ανάμεσα στον απολιθωμένο «εθνοκομμουνισμό» και την αβάσταχτη ελαφρότητα του «εκσυγχρονισμού»; »(σελ.11). Επιπλέον όταν τα έθνη και οι πατρίδες σαρώνονται είτε από τα βομβαρδιστικά Stealth, είτε από μια ιδεολογία που απαιτεί να κυκλοφορούν τα εμπορεύματα χωρίς συνοριακούς περιορισμούς ,τι νόημα λαμβάνει μια κριτική τους που προέρχεται από την αριστερά; Πόσο μακριά βρίσκεται ο κοσμοπολιτισμός από την υπεράσπισης της παγκοσμιοποίησης;
Ο Γ.Λυκιαρδόπουλος βλέπει ότι η πτώση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης , το 1989, δεν «σάρωσε μόνο τις ψευδαισθήσεις αλλά και τα διλήμματα όσων δεν είχαν πλέον ψευδαισθήσεις καθώς έβλεπαν τώρα μέσα στη νέα επαγγελία της παγκοσμιοποίησης να βρικολακιάζουν όλοι οι αρχαίοι μανιχαισμοί – παρά τα δυτικά φετίχ της «πολιτικής ορθότητας» και των «ατομικών δικαιωμάτων ».(σελ.11) και συμπεραίνει ότι «Σήμερα , μετά την κατασπάραξη , τον εξευτελισμό , την ταπείνωση των πατρίδων του κόσμου από το καρκινικό εκείνο μόρφωμα «εταιρειών» που καταχρηστικά καλείται ΗΠΑ, σήμερα που τα σύνορα των κρατών κατεδαφίζονται όχι από τους «αδελφωμένους λαούς» , αλλά από πολυεθνικές συμμορίες , ποιόν άλλος σκοπό θα μπορούσε τάχα να έχει μια κριτική εναντίον του μαζικού εθνικολαικιστικού φολκλόρ αν όχι την κατάδειξη εκείνων ακριβώς των χαρακτηριστικών του που το καθιστούν μιαν ακόμη θυγατρική της παγκόσμιας αυτοκρατορίας του κιτς »(σελ.11).
Πόσα όμως έχουν αλλάξει και τα εγχώρια δεδομένα ;Το δήθεν αντιδυτικό ΠΑΣΟΚ πρωτοστάτησε σε μια πρωτοφανέρωτη πολλαπλή κηδεμονία της χώρας μας , από την λεγόμενη τρόικα και την γεωπολιτικά φιλόδοξη νέο-οθωμανική Τουρκία . Ο λαϊκισμός του , πού όπως πολύ σωστά γράφει ο Γ. Λυκιαρδόπουλος « υπήρξε πάντα υπόθεση της εξουσίας , όχι των λαών » (Σελ.44) , έκρυβε στο τέρμα της πορείας του , την χρεοκοπία της χώρας μας και την αναίρεση κάθε στοιχείου του κοινωνικού κράτους. Παράλληλα διανοούμενοι , που σαν τον Σ.Ράμφο θεωρούσαν εξίσου επείσακτα φαινόμενα τον καπιταλισμό , τον σοσιαλισμό και ανακριβέστατα τον δημοτικισμό (σελ.30), και για αυτό τα απέρριπταν , άλλαξαν στρατόπεδο και χειροκροτούν ,με τον ίδιο οίστρο που παλαιότερα τα εχθρεύονταν , κάθε προιόν και παραπροϊόν της Δύσης .Συνεπώς το αντικείμενο της κριτικής πρέπει να αλλάξει ,διότι και τα πραγματικά δεδομένα άλλαξαν .Το γεγονός αυτό ο Γ. Λυκιαρδόπουλος πιστεύω, ότι το κατανοεί πολύ καλά , όπως φαίνεται από όσα έγραψε το 2004,στην τελευταία εισαγωγή του δοκιμίου του.
Τέλος ένα ακόμη ενδιαφέρον έργο ,των εκδόσεων ΕΡΑΣΜΟΣ, είναι της HANNA ARENDT «Σκέψεις για την πολιτική και την επανάσταση »(σελ.44) σε μετάφραση του Σ.Ροζάνη. Επισημαίνω την προτίμηση της σε μια διεθνική και όχι υπερεθνική κοινωνία καθότι «μια υπερεθνική εξουσία είτε θα ήταν αναποτελεσματική είτε θα την μονοπωλούσε το έθνος εκείνο που τυχαίνει να είναι το ισχυρότερο , και έτσι θα οδηγούσε σε μια παγκόσμια διακυβέρνηση , η οποία εύκολα μπορεί να καταστεί η πλέον φρικτή τυραννία που θα μπορούσε κανείς να συλλάβει , δεδομένου ότι δεν θα υπήρχε διαφυγή από την παγκόσμια αστυνομική της δύναμη – μέχρις ότου τελικά ανετρέπετο»(σελ. 41). Θετικό στοιχείο είναι ότι το πολιτικό της δέον ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με το σύστημα των συμβουλίων , που δημιουργούνται «εντελώς αυθόρμητα , κάθε φορά σα να μην είχε ποτέ πριν υπάρξει κάτι παρόμοιο»(σελ. 42).

Με αφιέρωμα στον Φ.ΝΙΤΣΕ κυκλοφόρησε η ΣΥΝΑΞΗ (Τ.118)



Περιέχεται απόσπασμα από το κείμενο του Φ.ΝΙΤΣΕ "Ο Ευρωπαικός μηδενισμός".
Γράφουν Π.Γιατζάκης , Χ.Ηλιόπουλος, Σ.Γουνελάς,Δ.Μπαλτάς

Τρίτη 12 Ιουλίου 2011

ΣΙΜΟΝ ΒΕΙΛ:Για την κατάργηση των κομμάτων


ΡΗΞΗ Τ.76
Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ το δοκίμιο της Σιμόνης Βέιλ «Για την κατάργηση των κομμάτων» (σελ.63), σε μετάφραση και εισαγωγή του δοκιμιογράφου , ποιητή και ενός από τους πρώτους που μας γνώρισαν το έργο της του Σωτήρη Γουνελά. Η έκδοση περιλαμβάνει σχετικό σχόλιο του Αντρέ Μπρετόν και επίμετρο του φιλόσοφου Αλαίν
. Η Σ.Βέιλ παρότι πέθανε σε ηλικία 34 ετών άφησε πίσω της ένα σημαντικό έργο , μέρος μόνο του οποίου έχει μεταφραστεί στην νεοελληνική. Ο τίτλος του έργου είναι προκλητικός .Αν δεν είχαν διατυπωθεί από ένα αποδεδειγμένα δημοκρατικής προέλευσης πρόσωπο, θα θεωρούσαμε ότι πρόκειται για μια από τις συνηθισμένες ολοκληρωτικές ή αυταρχικές διακηρύξεις .Όμως όταν την επίθεση στα κόμματα την αρθρώνει κάποια με αριστερή θητεία , που μάλιστα είχε δουλέψει ως εργάτρια σε εργοστάσια ,αν και επαγγελματίας φιλόσοφος , με αγώνες στο πλευρό των Δημοκρατικών στον Ισπανικό εμφύλιο και στους Ελεύθερους Γάλλους του Ντε Γκώλ, τότε θα πρέπει να εξετάσουμε με προσοχή τα επιχειρήματά της. Ειδικά στην χώρα μας , που ζούμε τις θλιβερές συνέπειες της κομματοκρατίας, η εξέταση της δυνατότητας μιας διαφορετικής πολιτικής οργάνωσης , αποτελεί πρωταρχικό καθήκον κάθε ανθρώπου , που ενδιαφέρεται για το μέλλον του τόπου μας.
Ο Σ.Γουνελάς στον πρόλογό του επισημαίνει : «Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε μια ανοιχτοσύνη - σαν κι αυτήν που διέθετε εκείνη – για να σκεφτούμε , όσο είναι καιρός , ότι απαιτείται στην Ελλάδα ένας γενναίος επαναπροσδιορισμός της πολιτικής και του πολιτικού κόμματος , αν θέλουμε να βγούμε κάποτε από το σημερινό αδιέξοδο .Όσο η πολιτική κυριαρχείται από τους οικονομικούς παράγοντες – οι οποίοι στις μέρες μας έχουν καταντήσει αφόρητα πνιγηροί – και από πρόσωπα ανακυκλούμενα στον πολιτικό στίβο και σχεδόν απόλυτα επαγγελματοποιημένα , δεν μπορεί να προωθηθεί ούτε καν τρόπος αυτοκριτικής και αυτοκάθαρσής της»(σελ.14,15).
Η Σ.Βέιλ υποστηρίζει ότι «τα κόμματα είναι οργανισμοί σχηματισμένοι δημόσια και επίσημα κατά τρόπο που να σκοτώνουν μέσα στην ψυχή την έννοια της αλήθειας και της δικαιοσύνης»(σελ. 30), ενώ προσθέτει ότι η «η ουσιαστική τάση των κομμάτων είναι ολοκληρωτική , όχι μονάχα ως προς μια χώρα , αλλά ως προς τον πλανήτη ολόκληρο»(σελ.28).Ο Α.Μπρετόν συμμερίζεται τις απόψεις της γράφοντας ότι είναι «θαυμαστές από κάθε πλευρά για την ευφυΐα τους και την ευγένειά τους ,συνιστούν ένα δριμύ κατηγορώ κατά του εγκλήματος της πνευματικής παραίτησης (της αποκήρυξης των πιο αναπαλλοτρίωτων προνομίων του πνεύματος ) που επιφέρει ο τρόπος λειτουργίας των κομμάτων »(σελ.52).Ο Αλαίν- δάσκαλος του Ρ.Αρόν και του Α.Μωρουά- στο επίμετρό του γράφει ότι η δραστηριότητα της Σ.Βέιλ «δεν υποσχόταν κάτι λιγότερο από μια Ρόζα Λούξεμπουργκ»(σελ.56).
Εύχομαι ο Σ.Γουνελάς να συνεχίσει με το ίδιο κέφι και ενθουσιασμό την μεταφραστική του προσπάθεια , για να μας γνωρίσει σύντομα το υπόλοιπο έργο της Σ.Βέιλ, που δεν έχει εκδοθεί στην χώρα μας.

Γ.Καραμπελιάς : «Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του ΡΗΓΑ- «κόψε το ρόδο πριν μαραθεί»


ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 10.7.2011
ΡΗΞΗ Τ.76



Το νέο βιβλίο του Γ.Καραμπελιά «Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του ΡΗΓΑ- «κόψε το ρόδο πριν μαραθεί» (Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2011, σελ.271), αποτελεί άλλο ένα σπουδαίο κεφάλαιο, στο έργο της αποκατάστασης της πραγματικότητας του νεοελληνισμού, που ξεκίνησε με τα βιβλία του για το «1204» και το «Κοραής και Γρηγόριο Ε’ ». Μέθοδος του είναι η λεπτομερής και εξαντλητική έρευνα της βιβλιογραφίας και των πρωτογενών πηγών ώστε να αντιμετωπιστούν με επιτυχία και επαρκή τεκμηρίωση οι δύο «ασθένειες» από τις οποίες πάσχει η σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία : πρώτα την παράκαμψη των ιστορικών γεγονότων και δεύτερο την προτεραιότητα, που αποδίδεται στις διάφορες ιδεολογικές ερμηνείες- παρερμηνείες που υπηρετούν τρέχοντες πολιτικούς σκοπούς, όπως την σχετικοποίηση των εθνών.
Ο συγγραφέας γνωρίζει καλά , ότι για να έχει βαρύτητα ο λόγος του θα πρέπει να διατρέξει όλο το σχετικό υλικό, όλο το υλικό που διαθέτει σήμερα η επιστημονική κοινότητα και κατά δεύτερο να προχωρήσει σε μια συγκριτική ανάλυση τόσο των γεγονότων, όσο και των ερμηνειών τους.
Ο Ρήγας Φεραίος μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί ένα σύμβολο με αναγνώριση από όλες τις πνευματικές τάσεις. Όμως οι διαφορετικές ερμηνείες – πολλές φορές από τον ίδιο ιστορικό αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους – παρέχει τον χώρο για να διεξαχθεί ο πολιτικός αγώνας, όσο και να αναπτυχθούν διάφορες ιδεολογικές ερμηνείες με αφετηρία το πρόσωπο του Ρήγα. Όπως γράφει ο Γ.Καραμπελιάς, για τον ιστορικό Γ.Κορδάτο, μία εποχή ο Ρήγας υπήρξε σύμβολο του ελληνικού ιμπεριαλισμού, ενώ σε μια άλλη – όταν παρεμπιπτόντως το ΚΚΕ προέτασσε τους εθνικοαπελευθερωτικούς στόχους - αναδείχθηκε σε μορφή της ελληνικής ανεξαρτησίας και της απόπειρας για βαλκανική συνεργασία.
Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα, όπου μια παγκοσμιοποιημένη ιστοριογραφία επιχειρεί να απαξιώσει τα εθνικά σύμβολα : ο Ρήγας μετατρέπεται σε έναν στοχαστή που προσπαθεί με μηχανιστικό τρόπο να εισάγει τον γαλλικό διαφωτισμό, ενώ σχεδόν μηδενίζονται οι ορθόδοξες συνιστώσες της σκέψης , όπως και το γεγονός ότι το κύριο ενδιαφέρον του, ο κύριος πόθος του, υπήρξε η απελευθέρωση του ελληνισμού από την οθωμανική κυριαρχία.
Όπως γράφει ο Γ.Καραμπελιάς : «Θα πρέπει να αντιστρέψουμε, λοπόν, μια στρεβλωτική και στρεβλή ανάγνωση του Ρήγα, που τον μετατρέπει σε «εκσυγχρονιστικό» ιδεολόγημα, και να επιχειρήσουμε να τον ανατοποθετήσουμε στα πραγματικά πλαίσια της εποχής του και, ταυτοχρόνως, να αποκαταστήσουμε το μήνυμά του, ακέραιο, κατά το δυνατόν. Διότι το σχήμα εκείνο, που θέλει να αποκαθάρει τον Ρήγα από την ίδια την … ιδεολογία του και να τον μετατρέψει σε έναν homunculus του δυτικού διαφωτισμού , ιδωμένου μάλιστα με τα γυαλιά του τελευταίου τετάρτου του 20ου και των απαρχών του 21ου αι., υποκρύπτει – και αυτό είναι το επικίνδυνο - την απόπειρα συσκότισης της ελληνικής ιδιαιτερότητας , της ιδιαιτερότητας του ίδιου του ελληνικού διαφωτισμού »(σελ. 141).Φυσικά για να έχει ευλογοφάνεια ένα τέτοιο παρερμηνευτικό εγχείρημα, θα έπρεπε προηγουμένως να αγνοηθούν έργα που είχε εκδώσει ο Ρήγας, όπως οι προφητείες του Αγαθάγγελου, ή να υποτιμηθούν τα σημεία του έργου του, που επικεντρώνονται στην σημασία που έχει η ορθοδοξία στην διαμόρφωση της σκέψης του Ρήγα. Για αυτό σε ένα άλλο σημείο, ο Γ.Καραμπελιάς, σημειώνει εμφατικά : «Ο Ρήγας είναι ο φλογερός ορθόδοξος πατριώτης της εποχής του, και το παράδοξο θα ήταν να συνέβαινε κάτι διαφορετικό. Ωστόσο, αυτές οι απόλυτα φυσιολογικές απόψεις του έχουν φθάσει να ξενίζουν, διότι η συστηματική ιστορική διαστρέβλωση, που έχει επιχειρηθεί, έχει διηθηθεί, συνειδητά ή ανεπίγνωστα, στις απόψεις του συνόλου σχεδόν των σύγχρονων Ελλήνων.» (σελ. 30)
Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα του έργου είναι η ανάπλαση της ιστορικής εποχής και η διευκρίνιση του ρόλου που έπαιξαν άλλες σημαντικές ή και ελάσσονες προσωπικότητες του νεοελληνισμού. Έτσι ξεκαθαρίζεται ότι ο Κοραής συμβάδισε με το πιο μετριοπαθές τμήμα της Γαλλικής Επανάστασης, που εκπροσωπούσε ο Μιραμπώ, ενώ αντιτάχθηκε στις πιο ριζοσπαστικές εκδοχές της. Εν προκειμένω ο Καραμπελιάς τονίζει «Ο Κοραής θαύμαζε και αγαπούσε τη Γαλλία και τον διαφωτισμό αλλά παρέμεινε πριν απ’ όλα Έλληνας» (σελ. 71). Ο Αθανάσιος Πάριος εκπροσωπεί το πιο παραδοσιακό τμήμα της ορθοδοξίας, που έθρεψε τις πιο καίριες αυταπάτες για την αποδοχή της τουρκοκρατίας , που βέβαια θα διαψευστούν τραγικά, με τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγόριου του Ε’. Ο διαφωτιστικών αφετηριών ιατρός Μιχαήλ Περδικάρης, είναι μια περίπτωση που είχε αγνοήσει η ιστοριογραφία. Ανήκει η τιμή στον Γ.Καραμπελιά, που επισημαίνει την σημασία του. Διότι πρόκειται για αυτόν που επιχειρηματολόγησε όχι μόνο κατά του Ρήγα, αλλά και υπέρ της εθελοδουλείας στον οθωμανισμό. Βεβαίως την αληθοφάνεια τέτοιων επιχειρημάτων – που περιέργως έχουν αξιοσημείωτη αντοχή στον χρόνο και επαναλαμβάνονται ομοιότροπα για όποιον μας προτείνει την οθωμανική δουλεία – θρυμματίζει η υπόδειξη της τύχης που είχαν όσοι Φαναριώτες - οι κατά Κοραή «τουρκοχειροτονημένοι δουλοπρίγκηπες » - χρησιμοποιήθηκαν σε διοικητικές θέσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας: «Εξ άλλου, μεταξύ 1720 και 1821, από τους 59 Φαναριώτες που κατέλαβαν κάποια ανώτατη θέση στην οθωμανική ιεραρχία, οι είκοσι γνώρισαν φρικτό θάνατο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των υπολοίπων καθαιρέθηκε ,εξορίστηκε, διώχθηκε, έχασε την περιουσία του. Πιο συγκεκριμένα , μεταξύ του 1701 και 1821, από τους 24 διερμηνείς του στόλου, οι δέκα θανατώθηκαν και οι τρείς εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν, ενώ από τους 29 ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας, οκτώ θανατώθηκαν και σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι καταδιώχθηκαν με κάποιο τρόπο. Και βέβαια, ανάλογη τύχη πολλών εκκλησιαστικών αξιωματούχων και προπαντός των πατριαρχών » (σελ.175).
Με ζωηρά χρώματα ζωγραφίζονται όλα τα μέλη της ολιγάριθμης, αλλά τόσο δραστήριας και σημαντικής, ομάδας του Ρήγα. Περιγράφεται η κοινωνική τους προέλευση, η δραστηριότητα, και κοινή τους με τον Ρήγα τύχη. Σχεδόν όλοι θα θανατωθούν με φρικτό τρόπο από τους Τούρκους , στους οποίους παραδόθηκαν από τους Αυστριακούς, που τους είχαν συλλάβει προηγούμενα. Από όλους αυτούς τους νέους, που σφράγισαν με το αίμα τους, την προσπάθεια να λάβει σάρκα και οστά το όραμα της απελευθέρωσης του ελληνισμού, ξεχωρίζουν, κατά την άποψη μου, οι εκδότες του εντύπου «Εφημερίς», αδελφοί Πούλιου. Πρόκειται για ένα έντυπο, που εκδιδόταν δύο φορές την εβδομάδα, για επτά χρόνια στην Βιέννη και στην οποία συνοψίζονταν οι αρχές και οι στόχοι της ομάδας του Ρήγα. Επίσης με πολύ ενδιαφέρον διαβάζεται η περιγραφή ορισμένων ελασσόνων προσώπων, όπως ο Κύριλλος Λαυριώτης, που όμως αποτελούν αδιάψευστες μαρτυρίες για τις διεργασίες στο εσωτερικό του ελληνισμού.
Παραμένει πάντα επίκαιρο το δημοκρατικό και εθνικό στοιχείο του έργου του Ρήγα, όπως και το γεγονός ότι θεωρούσε την συνεργασία των βαλκανικών λαών –ανεξάρτητα από φυλετική προέλευση ή θρησκεία – ως την απαραίτητη προυπόθεση για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Η επιλογή αυτή υλοποιήθηκε σε κάποιο βαθμό, κυρίως στο αρχικό στάδιο της Επανάστασης, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Το θλιβερό είναι ότι μια πρόσφατη ιστοριογραφία, που προσπαθεί να σχετικοποιήσει τα έθνη, απωθεί στο σκοτάδι τα έργα του Ρήγα που συνδυάζουν την δημοκρατική με την εθνική επανάσταση, όπως τον «Θούριο » και τον «Ύμνο πατριωτικό». Για αυτό είναι πολύ αναγκαία η παραπομπή που κάνει ο Γ.Καραμπελιάς στις απόψεις ορισμένων ιστορικών στελεχών του ΚΚΕ (Γ.Ζέβγος, Π.Ρούσσος ,Λ.Στρίγκος ) και ιστορικών όπως ο Γκριγκόρι Άρς και ο Λ.Βρανούσης, που θεωρούν ότι στην επανάσταση του 1821 το εθνικό στοιχείο και το αίτημα της εθνικής απελευθέρωσης προηγείται του κοινωνικού (σελ.176).
Τελικά πως μπορούμε να ορίσουμε την προσωπικότητα του Ρήγα ;Σύμφωνα με τον Λ.Βρανούση «τρείς κυρίως πηγές αρδεύουν το έδαφος όπου βλάστησε ο ευγενικός αυτός βλαστός της Ρωμιοσύνης :η βυζαντινή παράδοση, η κλασσική δόξα των προγόνων, και οι νεωτερικές ιδέες της επαναστατικής Γαλλίας » (σελ.55). Ο Γ.Καραμπελιάς θα προχωρήσει περισσότερο. Ο Ρήγας, ανάμεσα στον δυτικό πόλο του ελληνισμού, που σχηματικά εκπροσωπούσε ο Α.Κοραής και στον πόλο της ανατολικής παράδοσης που εκπροσωπούσαν οι Κολλυβάδες και ο Αθανάσιος Πάριος, αποτελεί μαζί με τους Δ.Καταρτζή, Ν.Μαυροκορδάτο, Ε.Βούλγαρη, Ι. Καποδίστρια, το τρίτο συνθετικό πόλο. Πρόκειται για την πιο ενδιαφέρουσα προσπάθεια, που δεν αποκλείει, αλλά προσπαθεί να συνθέσει « με αφετηρία την ελληνική παράδοση – αρχαιοελληνική βυζαντινή και νεώτερη ελληνική/ ορθόδοξη, να εντάξει οργανικά και επιλεκτικά τη δυτική σκέψη και τον δυτικό πολιτισμό σε αυτή, δηλαδή να επιχειρήσει αυτό που έχουμε αποκαλέσει «εκσυγχρονισμό της εγχώριας παράδοσης» (σελ.134) .Το πιο άμεσο αποτέλεσμά του, υπήρξε η μεγάλη της συμβολή στην προετοιμασία της Επανάστασης του 1821. Για να συμπληρώσουμε, κάπως, τον Γ.Καραμπελιά : τηρουμένων των αναλογιών, η απάντηση στο αίτημα ενός τρίτου σύνθετου πόλου, που αφομοιώνει γόνιμα και κριτικά ότι μας έρχεται από έξω και ότι μας έρχεται από μέσα εκπροσωπώντας εμπειρίες και γνώσεις μίας εκτεταμένης στον χρόνο παράδοσης, αποτελεί και σήμερα τον αναγκαίο ,τον πολύτιμο όρο, για την ύπαρξη του νεοελληνισμού.